Spanje heeft een veelzijdige cultuur; de rijke geschiedenis, de Spaanse kunst en de Spaanse keuken zijn erg kenmerkend. En ook dans en muziek behoren tot de typische Spaanse cultuur. Ze zijn zelfs zo speciaal, dat we gerust kunnen spreken van een opzichzelfstaande dans- en muziekcultuur. Deze cultuur weerspiegelt de geschiedenis en de diverse tradities van het land. Volgens kenners spelen Spaanse dans en muziek zelfs een belangrijke rol in de Spaanse identiteit.
Flamenco: dans én muziek
Opvallend genoeg is er ook overlap tussen de dans en de muziek. Neem nou flamenco; dit is niet alleen een muziekstijl, maar ook een dansstijl. We beginnen niet voor niks met flamenco, want de meeste mensen associëren deze dans- en muziekstijl direct met Spanje. Je ziet het zo voor je: een vrouw in een rode jurk met zwarte stippen, die bovenaan nauw aansluit en waarvan de rok wijd is en uitloopt in rijen ruches. Haar donkere haar zit in een lange knot en boven haar rechteroor zit een grote rode bloem. Ze danst gepassioneerd op flamencomuziek: er is een zanger die ritmisch in zijn handen klapt en begeleid wordt door een gitarist.
Hoewel flamenco lang geleden is ontstaan (vermoedelijk gedurende de tweede helft van de negentiende eeuw), kun je in Spanje nog steeds flamencoshows bezoeken. Het is ontzettend populair. Het maakt ook niet uit waar je bent, want flamenco heeft zich over het hele land verspreid. Toch is het goed om te weten dat de oorsprong van deze dans en muziek ligt in wat nu de regio Andalusië is. Daar, in het zuiden van Spanje, werd flamenco gevormd. Lange tijd wilden we geloven dat het de zigeuners waren die flamenco in het leven hadden geroepen, maar nu er steeds meer bronnen opduikelen, zijn er twijfels over die theorie.
Wat wel helder is, is dat achter flamenco talloze culturen schuilgaan. Wat dat betreft gaat flamenco hand in hand met de gepassioneerde geschiedenis van Spanje. Het land heeft veel overheersers gehad, zoals Grieken, Romeinen, Visigoten en Moren. Zeker de invloed van de laatste groep is groot. Ruim zeven eeuwen kende Spanje dankzij de Moren een Arabische cultuur. Met deze cultuur kwamen er nieuwe liederen, poëzie en muziekinstrumenten.
Die Arabische invloed zie je terug in flamenco: veel liederen hebben Arabische titels. Ook als je luistert naar de flamencozang zal je Arabische klanken horen.
Tegenwoordig hoef je niet per se naar Spanje voor een flamenco-optreden. Deze dans- en muziekcultuur is geliefd over de hele wereld, zelfs tot in Japan en Australië. Omdat flamenco nooit een stille dood gestorven is, maar steeds doorgegeven wordt (van oorsprong werd het niet in schrift vastgelegd), wordt het beïnvloed door steeds andere culturen. Al die elementen vind je terug in de huidige flamenco.
Opvallend is ook dat flamenco steeds meer invloeden krijgt van de huidige muziekcultuur. Het wordt nu bijvoorbeeld gecombineerd met jazz, pop en hiphop.
Spaanse muziek vandaag
Hoewel we boeken vol kunnen schrijven over flamenco moeten we de moderne muziek niet vergeten. Spanje heeft namelijk een paar heel goede zangers en muzikanten voortgebracht: Enrique Iglesias, zijn vader Julio Iglesias, Alejandro Sanz, de popband La Oreja de Van Gogh en de band Mecano waarvan je het nummer ‘Hijo de la Luna’ vast en zeker kent.
Regionale dans- en muziekstijlen
Natuurlijk herbergt een land zo groot als Spanje meerdere muziekstijlen dan alleen flamenco. Elke regio heeft z’n eigen muziekstijl, -dans of -zang.
Baskenland
De Basken maken bijvoorbeeld gebruik van de txalaparta. Dit is een groot slagwerkinstrument, bestaande uit houten balken waarop door twee personen met dikke stokken wordt geklopt. Het instrument is bepalend voor de Baskische volksmuziek en begeleidt daarin vaak andere typische instrumenten zoals trikitixa, een soort accordeon.
Catalonië
De Catalanen hebben op hun beurt weer een andere traditie: sardana. Bij deze Catalaanse dans staan dansers in een kring, houden elkaars handen vast en tillen de armen op. Ze maken kleine, precieze stapjes en lopen langzaam rond. Het idee is dat er steeds meer mensen mee kunnen doen en de kring steeds groter wordt.
De band die de sardana begeleiden heet een cobla. Er zijn twaalf (met name blaas-)instrumenten en elf muzikanten. De eenhandsfluit en een trommeltje worden door één muzikant bespeeld.
Spaanse gitaar
De Spaanse gitaar, of klassieke gitaar, verdient een eigen alinea. Deze gitaar is van belang geweest voor alle volgende versies van de gitaar, zoals de flamencogitaar, archtopgitaar en de westerngitaar.
Hoewel de allereerste snaarinstrumenten meer dan tweeduizend jaar geleden al gebruikt werden, waren het de Moren die de voorouder van de klassieke gitaar mee naar Spanje namen; de luit. Al snel werd het instrument doorontwikkeld. Bijvoorbeeld door de Spaanse gitaarbouwer Antonio de Torres Jurado. Hij staat bekend als de vader van de klassieke gitaar. In het begin had de gitaar nog vier of vijf snaren, later werden dit er zes. En hoewel er varianten zijn gekomen, is de klassieke gitaar nooit meer aangepast.
